Overheid stopt mensen onterecht in de cel omdat ze boete niet kunnen betalen
Mensen die een boete wel willen maar niet kunnen betalen omdat ze simpelweg geen geld hebben, zijn ten onrechte door de overheid beroofd van hun vrijheid. Dat concludeert de Nationale Ombudsman in zijn rapport over de zogeheten gijzelingen.
Ombudsman Reinier van Zutphen wijst er in het rapport ‘Gegijzeld door het systeem’ op dat het Openbaar Ministerie nog steeds vraagt om het gevangenzetten van mensen die boetes echt niet kunnen betalen. Het OM zoekt namelijk niet uit wat de reden is dat mensen bijvoorbeeld hun verkeersboete niet voldoen.
“Burgers die hun boete niet kunnen betalen, mogen niet worden gegijzeld. Mensen met financiële problemen, horen niet thuis in de gevangenis”, aldus Van Zutphen. “Het heeft niets opgeleverd”, zegt hij over de mensen die werden vastgezet maar toch niet konden betalen. “Het leverde ook in hun gezinnen enorme problemen op. Daar zijn hele schrijnende voorbeelden van.”
Systeem ontspoord
De afgelopen jaren lijkt het systeem ontspoord. Bij het tot stand komen van de wet is ervan uitgegaan dat gijzelen alleen in het uiterste geval zou gebeuren. Maar vorig jaar vroeg het OM in 140.000 zaken om gijzeling en in 2013 zelfs 180.000 keer.
Bovendien werden rechters overspoeld met zaken waarin belangrijke informatie over de financiële situatie van mensen ontbrak. Lange tijd was het zelfs zo dat mensen automatisch werden gegijzeld, omdat de boete niet was betaald, aldus de ombudsman. Na een gijzeling is de boete overigens niet voldaan, die blijft gewoon staan.
Meer controles, hogere boetes
De ombudsman constateert ook dat de wetgeving de afgelopen tijd is aangepast om zo efficiënt mogelijk het geld binnen te krijgen. Die boetes hebben bovendien steeds grotere gevolgen. Er zijn meer controles, hogere boetes en bij niet-betalen wordt het bedrag liefst drie keer zo hoog.
Zo loopt een boete voor een onverzekerde brommer in een paar maanden op van 330 euro, naar 495 en uiteindelijk 990 euro. Het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) bood geen mogelijkheid zo’n boete in termijnen te betalen.
De ombudsman concludeert dat er inmiddels stappen in de goede richting gezet, maar ook dat dit pas het begin is.
Menselijke maat komt terug
Volgens staatssecretaris Klaas Dijkhoff van Veiligheid en Justitie zijn de betrokken instanties op de goede weg om bij gijzelingen vanwege boetes de menselijke maat terug te brengen binnen het systeem. “Het uitgangspunt is en blijft dat boetes betaald moeten worden en dat dwangmiddelen ingezet kunnen worden om dat doel te bereiken. Dit moet echter geen automatisme worden”, aldus Dijkhoff.
Dijkhoff noemt het rapport van de ombudsman een gedegen en kritisch onderzoek. Het ministerie wijst erop dat de situatie inmiddels is verbeterd ten opzichte van begin dit jaar. Begin 2016 worden vervolgstappen aan de Tweede Kamer bekendgemaakt.
Het Openbaar Ministerie schaart zich achter de conclusie van de ombudsman dat er een meer persoonsgerichte aanpak nodig is voor mensen met grote schulden, bij wie gijzeling dreigt. Het OM laat weten dat het inmiddels zaken aan de rechter voorlegt waarin beter wordt onderbouwd “dat mensen hun boete niet willen maar wel kunnen betalen”. Wel blijft het lastig om altijd een goed beeld te krijgen van iemands financiële situatie, aldus het OM.
Het OM en CJIB laten wel weten dat het onwenselijk is dat verkeersovertredingen niet bestraft worden. “Wie auto rijdt, moet naast de brandstof ook rekening houden met verzekeringen, belastingen en andere kosten. Mensen met veel schulden hoeven geen vrijbrief te krijgen om overtredingen te begaan.”
Bron Z24
